باز گشت روس ها

سایت - باشگاه اندیشه - تاریخ شمسی نشر 21/11/1386

مقدمه بعداز سال 1991م روسیه انگار دیگر مهره ای نبود و دنیا این کشور را دیگر به حساب نمی آورد. اما اکنون باید روسیه رابه عنوان یک بازیگر مهم به حساب آورد. یکی از عوامل بازگشت روسیه به عرصه قدرت جهانی ثروت نفت بوده است. بودجه 200 میلیارد دلاری نوسازی نظامی روسیه در هشت سال آینده یکی از نشانه های افزایش قدرت این کشور است که این به کمک ثروت نفت ممکن شده است. روسیه اکنون با دوران پیچیده و درهم ریخته بوریس یلتسین تفاوت دارد. در این دوران روسیه از نظر اقتصادی دچار تغییرات جدی شده اما دوران الیگارشی ها را هم طی کرده است. در این متن سعی بر آن است که بررسی شود، اقدامات جنجالی سلسله وار روسیه شامل مقابله باطرح سیستم سپر ضدموشکی امریکا در اروپای شرقی، ادعای حاکمیت روسیه بر بخشی از قطب شمال، شروع پروازهای بمب افکن روس نزدیک خاک امریکا و حضور پر رنگ تر روسیه در پیمان شانگهای، چه پیامی برای امریکا به همراه دارد.

اختلافات جدیدامریکا و روسیه

 

1.مخالفت و مقابله روسیه با طرح سپر موشکی امریکا در اروپای شرقی

امریکا اعلام کرده است قصد دارد موشک های رهگیری و سیستم راداری خود را در لهستان و چک مستقر کند تا بدین ترتیب احتمال حمله از جانب ایران یا کره شمالی را به صفر برساند. اما روسیه این را تهدیدی برای امنیت خود در نظر می گیرد.

پوتین پیش از این، پیشنهاد استقرار سیستم سپر موشکی مشترکی را به امریکا کرده بود. واشنگتن گرچه از این پیشنهاد ابتدا استقبال کرد، اما اقدام عملی دراین راه از خود نشان نداد.

معاون نخست وزیر روسیه هشدار داده که اگر امریکا با پیشنهاد دولتش برای تشکیل برنامه مشترک سپر موشکی موافقت نکند، ممکن است روسیه برای دفاع از خود موشک هایش را در مرز با اروپا فعال کند.

به گزارش بی بی سی، سرگئی ایوانف، معاون نخست وزیر روسیه در جریان سفر به تاشکن، پایتخت ازبکستان، گفت: اگر امریکا با پیشنهاد روسیه برای تشکیل سپر دفاع موشکی مشترک (تبادل اطلاعات میان روسیه وناتو) موافقت کند روسیه از استفاده از موشک های خود در کالینینگراد، در نزدیکی مرز با لهستان منصرف خواهد شد.

یکی دیگر از اقدامات روسیه در قبال سپر دفاع موشکی امریکا در اروپای شرقی، اقدام مشابه است. رئیس جمهور روسیه اعلام کرد این کشور سیستم سپر ضد موشکی جامعی را ایجاد خواهد کرد.

خبرگزاری آلمان از سن پترزبورگ گزارش کرد، ولادیمیر پوتین در شهر لختوسی اعلام کرد که این سیستم تاسال 2015م مستقر خواهد شد. وی که برای یازدید از یک ایستگاه راداری به این شهر نزدیک به سن پترزبورگ رفته بود، راه اندازی این ایستگاه را (اولین گام ) برای استقرار سیستم سپر ضدموشکی توصیف کرد. این ایستگاه پیشرفته راداری ماه دسامبر گذشته افتتاح شد. با این حال پوتین اطلاعات بیشتری در این خصوص ارائه نکرد. وی هشدار داده بود که کشورش با برنامه های دفاع موشکی امریکا مقابله خواهد کرد.

پوتین ابراز امید واری کرد، مقامات وزارت دفاع روسیه هرگونه اقدام لازم را برای تضمین نوسازی نیروهای مسلح این کشور به کارگیرند.

 

2. شروع پروازهای بمب افکن های استراتژیک روسیه

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه اعلام کرده بود که روسیه از 17 اوت پروازهای نیروی هوایی استراتژیکی خود را که از سال 1992 متوقف شده بودند را به طور دائم از سر می گیرد.

به دستور رئیس جمهور روسیه، هواپیماهای نیروی هوایی استراتژیک روسیه به طور دائم از 17 اوت ساعت 12 نیمه شب از هفت فرودگاه در نقاط مختلف فدراسیون روسیه به پرواز درآمدند که شامل 15 هواپیمای موشک انداز استراتژیک، هواپیماهای پشتیبانی و تانکرهای هوایی هستند.

به گفته پوتین، این گشت زنی ها در مناطق کشتیرانی فعال و فعایت های اقتصادی روسیه انجام خواهد شد و با نیروی دریایی همکاری خواهند کرد.

وی یادآوری کرد که از سال 1992 روسیه به طور یک جانبه پروازهای استراتژیک خویش را در نقاط دوردست متوقف کرد، اما متاسفانه دیگر قدرتها از این کار الگوبرداری نکردند.

 

3. ابراز نگرانی امریکا و کانادا از پرواز بمب افکن های روسی

فرماندهی دفاع هوایی فضایی امریکای شمالی نگران پروازهای مکرر بمب افکن های روسی در کنار حریم هوایی امریکا از جمله ایالات آلاسکا است و این اقدام را نمایش توان نیروهای هوایی روسیه برای حملات هوایی در مسیرهای دور تلقی میکند.

خبر گزاری رویترز به نقل از فرمانده دفاع هوایی امریکا شمالی گزارش کرد که پرواز آنها (روس ها) تنها پرواز آموزشی نیست. آنها مخصوصا به این کار (پرواز خارج از محدوده همیشگی آموزش خود) مبادرت می ورزند و توان خود را به نمایش می گذارند.

 

4. مالکیت بخشی از قطب شمال

اقدام روسیه در نصب پرچم خود در اعماق آب های یخ رده قطب شمال با اعتراض کشورهای دیگر که قطب شمال را جزو دارایی خود می دانند، روبه رو شده است.

کاوشگران روسی در یک اقدام زیردریایی، پرچم سه رنگ این کشور را که از فلز زوال ناپذیر تیتانیوم ساخته شده است، در کنار دریا، در عمق چهار هزار متری آب های یخ زده قطب شمال نصب کردند.

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد که کاوش های جاری، ثابت می کند که کوه های زیر دریای یخ با خشکی های روسیه مرتبط هستند. بر این اساس، روسیه ادعای ارضی خود را در مورد قطب شمال مورد تاکید قرار می دهد.

روسیه نخستین بار در سال 2001م با زیر دریایی های کوچک خود به ژرفای دریای شمال نفوذ کرد و اعلام نمود که دو سوم قطب شمال متعلق به این کشور است.

مجمع الجزایر یخی قطب شمال داری زمستان های طولانی و بسیار سرد است.برودت هوا گاهی تا 70درجه زیر صفر می رسد.

ساکنان قطب شمال بین 2 تا 4 میلیون نفر تخمین زده می شوند.

قطب شمال افزون بر ذخایر نفت و گاز، دارای منابع نقره، طلا، روی، ذغال سنگ و آهن است.

هم اکنون پنج کشور روسیه، امریکا، کانادا، نروژ، و دانمارک مدعی حاکمیت بر سرزمین های قطب شمال هستند.

امریکا و کانادا اقدام اخیر روسیه را که مدعی تملک بخش هایی از مناطق قطبی است را رد کرده و آن را به لحاظ حقوقی بی معنی خوانده اند.

زیر قطب شمال در امتداد مجمع الجزایر قطبی از اقیانوس اطلس تا اقیانوس آرام کشیده شده است.

زیردریایی های هسته ای آمریکا و انگلیس رفته رفته برای ورود به این آب ها آماده می شوند.

راب هوبرت از مدیران مرکز مطالعات نظامی و راهبردی لندن در پاسخ به این سوال رسانه های انگلیسی که چرا زیردریایی های این کشور در حال حرکت به سوی آب های قطب هستند گفت: به این دلیل که می خواهند توانایی خود را در مقابل تهدید روسیه حفظ کنند و ارتقا دهند.

نروژ از کشورهایی که هم مرز با قطب شمال هستند خواست به رقابت فزاینده درباره حاکمیت در این سرزمین پایان دهند.

 

5. روسیه و اتم

تا پیش از حادثه نیروگاه هسته ای چرنوبیل که هر چیزی را که به نوعی با انرژی هسته ای مرتبط است، در نگاه مردم روسیه غیر قابل اطمینان جلوه دهد، طراحان اقتصادی شوروی رویای نیروگاه های هسته ای متحرک را در سر می پروراندند که قرار بود شهرک های مسکونی دور افتاده در عمق قطب شمال را روشنایی بخشد.

مخالفت های عمومی و مشکلات اقتصادی موجب شد تا این رویاها برای دو دهه به فراموشی سپرده شوند. اما اکنون و با دستور مستقیم کرملین، طرح های جاه طلبانه مربوط به دوران اتحادیه شوروی بار دیگر از بایگانی خارج شده و به سرعت به جریان می افتند. یکی از این طرح ها نیروگاه هسته ای شناور است که تا سال 2010م در منطقه یخ زده قطب شمال استقرار خواهد یافت.

 

جمع بندی

در دوره پوتین رویکرد احیاء موقعیت (قدرت بزرگ) با تغییرات قابل ملاحظه ای همراه بود. او از ابتدای به دست گرفتن قدرت، دستیابی به جایگاهی بایسته در فرایند رقابت های جهانی و بازیابی جایگاه (قدرت بزرگ ) روسیه را هدف دولت خود اعلام و برای عملیاتی کردن این هدف با انتخاب رویکردی عملگرایانه تلاش کرد به واقعیت ها و عینیت های شرایط داخلی، منطقه ای و جهانی توجه لازم را مبذول نماید.

پوتین براساس این رویکرد به خوبی می داند که برای تغییر منزلت در عرصه بین المللی باید هم به امکانات داخلی، هم محدودیت ها و محیط خارجی توجه داشته و با شناخت منابع ملی در فضای بین المللی ایجاد تولید قدرت نماید.

به نظر تحلیل گران، پوتین با اتکا به همین رویکرد واقع بینانه توانسته است روند صعودی قدرت یابی روسیه را در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و نظامی در طول هفت سال ریاست جمهوری خود استمرار بخشد.

به نظر می رسد نمایش قدرت روسیه طی ماه ها و هفته های اخیر ناشی از اعتماد به نفس حاصل از همین موفقیت ها باشد. آغاز و پی گیری سیاست تهاجمی در حوزه انرژی، توان نظامی و پیگیری برنامه های گسترده نوسازی نظامی، برنامه  189 میلیارد دلاری بازسازی توان نظامی، فروش کسترده سلاح به کشورهای مختلف، عدم پذیرش طرح سپر موشکی امریکا در اروپای شرقی و در پی آن تعلیق پیمان سلاح های متعارف از سوی روسیه و ادعای بحث انگیز مالکیت بر بخشهایی از قطب شمال و نصب پرچم روسیه در بستر اقانوس منجمد شمالی، همه و همه نشان از آن داردکه روسیه چالش جدید و جدی امریکا خواهد بود و نظام بین الملل تعریف شده آمریکا را دستخوش تغییر خواهد کرد.